Urząd Miejski w Pyrzycach

  • Pic 1
  • Pic 2
  • Pic 3
  • Pic 4
  • Pic 5
  • Pic 6
  • Pic 7
  • Pic 8
  • Pic 9
logo

Strój Pyrzycki

dodano: 20-03-2012

Pyrzycki strój męski – opis

Męski strój składał się z koszuli, krótkich zamszowych spodni, białych pończoch, wysokich butów, kamizelki i długiego surduta. Na głowie noszono filcowy kapelusz z szerokim, okrągłym rondem.

Koszula z rękawami najpierw wszywanymi, potem przypinanymi, sięgała kolan, kołnierzyk był także przypinany.

Spodnie ze skóry lub płótna sięgały kolan. Długie spodnie noszone na co dzień sporządzano ze skóry, paradne zaś z granatowego sukna. Nakładano do nich zawsze białe pończochy, nawet pod wysokie buty.

Kamizelki szyto z grubego czarnego lub granatowego sukna na czerwonym spodzie. Tył kamizelki robiono z podszewki, przód zapinano na 15 – 18 mosiężnych guzików, dziurki obrzucano zielonymi nićmi. Po obu stronach kamizelki były czerwone lamowane kieszonki zdobne rzędem 10 guzików u góry, a jednym pośrodku oraz szlakiem czerwonego i zielonego haftu krzyżykowego wzdłuż guzików. Górą kamizelka była wykończona stojącym, przylegającym kołnierzykiem wysokim na 3,5 cm.

Surdut granatowy lub czarny na czerwonej podszewce był długi i sięgał kostek. Przód miał dwa rzędy guzików obleczonych materiałem i czerwono lamowany wykładany kołnierz z czerwonymi wyłogami. Dwie kieszenie po bokach były też czerwono obrzeżone. Rękawy miały wywijane mankiety, zdobne 4 – 6 guzikami na wyłogach.

Płaszcz dawniej używany sporządzany był z niebieskiego sukna na takiej samej podszewce, na plecach miał kołnierz wycinany w łuki.

Kapelusz czarny z filcu, o rondzie szerokości 8 cm i o głowie wysokiej na 11 cm noszony był tak do roboty, jak i do kościoła. Głowę kapelusza otaczała szeroka, czarna wstęga z jedwabiu, zakończona z tyłu kokardą.

Czapka futrzana wykładana wewnątrz futrem miała główkę z czerwonego lub zielonego fryzu i była zszyta z czterech części zakończonych górą złotym chwastem. Brzegi czapki były podniesione do góry, przód był wysoki na 6 cm , tył zaś na 10 cm; część tę specjalnie watowaną opuszczano zimą na uszy.

Strój zimowy był taki sam, jedynie pod kamizelkę wkładano sięgający bioder wzorzysty kaftan, a na wierzch granatowy płaszcz, wkładany w ogóle w razie niepogody i do drogi. Na głowę nakładano futrzaną czapkę z klapami na uszy.

Strój letni roboczy składał się z białych lub niebieskich lnianych spodni i z niskich butów do białych pończoch. Na kamizelkę nakładano kaftan w kwiaty sięgający bioder. Do prac domowych ubierano również długie skórzane spodnie, dołem przewiązane; na spodnie pończochy, a na stopy drewniaki.

Strój obrzędowy (ślubny) używany był tylko do kościoła lub w czasie obrzędu ślubnego. Składał się on z zamszowych spodni, wysokich lub niskich sprzączkowych butów, pończoch, z kamizelki, surduta granatowego lub czarnego na czerwonej podszewce widocznej na wyłogach kołnierza, czarnej chustki na szyję, rękawic i kapelusza z szerokim rondem lub też z cylindra.

Na niektóre świąteczne okoliczności wkładało się zamiast surduta granatową sukmanę bez kołnierza, z jednym rzędem guzików. Był to strój miejscowy dawnego pochodzenia.

Obrzędowy strój młodzieży stanowiły zamszowe spodnie, buty z czerwono wykończonymi cholewkami, długi surdut oraz cylinder obwiedziony paskiem złotego papieru, przybrany gałązką rozmarynu i ośmioma kolorowymi wstęgami, zwisającymi do łokcia.

Pyrzycki strój kobiecy - opis.

Strój kobiecy składał się z koszuli, białej bluzki, z welwetowego spodniego gorsetu w kwiaty, z grubym wałkiem w stanie, dźwigającym 5 - 8 krótkich i mocno fałdowanych spódnic, czerwonych u młodszych, czarnych u starszych, z wierzchniego gorsetu z czarnego sukna, długiego czerwono haftowanego fartucha i z czerwono haftowanej chusty na ramiona. Uzupełnieniem stroju była kryza na szyi, sznury bursztynów, torba i wełniane, haftowane rękawice. Głowę przybierano białą, szeroką przepaską oraz obcisłym czepcem, niebieskim u młodych, czarnym u starszych, którego dwa zaokrąglone szpice na uszach zachodziły na policzki. Na nogi zakładano haftowane pończochy czerwone lub czarne, odpowiednie do spódnicy, przytrzymywane ozdobnymi podwiązkami, na stopy pantofle aksamitne lub barwnie wyszywane.

Nakrycie głowy składało się z zawsze widocznej z przodu białej płóciennej przepaski oraz z czepca. Przepaska był to płat wielkości 20 cm kwadratowych, trójkątnie złożony i tasiemką przywiązany z tyłu do warkocza. Czepiec noszony był przez mężatki, dziewczęta i dzieci. Szyto go z niebieskiego lub czarnego jedwabiu; zachodził zaokrąglonymi szpicami na policzki, podczas gdy czoło i część włosów pozostawały odsłonięte. Czepiec był wiązany pod brodą wstęgami, z tyłu posiadał szeroką kokardę. Składał się z dwóch części (przedniej i tylnej) i nie posiadał denka, zamiast którego był z tyłu ściągnięty na okrągło tasiemką. Ten typ czepca był najbardziej popularny i najbardziej charakterystyczny dla stroju pyrzyckiego.

Drugim typem był czepiec czarny, o wysoko podniesionym i usztywnionym trójkątnym dnie i gładkiej części przedniej, zsunięty też z czoła, a noszony przez stare kobiety.

Zupełnie inny, nietypowy dla całości stroju był czepiec używany do kościoła. Był on biały, tiulowy, z długą, fałdowaną ryszą wokół twarzy i czarną, sztywną, od tyłu zakładaną głową ze strzyżonego aksamitu, obrzeżoną srebrną taśmą z szychu.

Czepce białe do ślubu zdobne były białym delikatnym haftem o ornamentyce roślinnej. Koszula płócienna była bez rękawów, jedynie przy szyi zapinano ją na guzik.

Biała bluzka płócienna nie była zapinana, lecz ściągnięta przy szyi tasiemką, przy czym zakładano do niej haftowaną kryzę. Rękawy górą marszczone, dołem wykańczano lamówką haftowaną w ząbki.

Spodni gorset z welwetu w kwiaty posiadał ten sam krój co gorset wierzchni, pozbawiony był tylko fałdów i klapek na dole, zamiast których miał wszyty gruby wałek dźwigający spódnicę. Zapinany z przodu na guziki posiadał duży, okrągły dekolt.

Spódnice w ilości 5 - 6, a nawet do 8 posiadały wszystkie ten sam krój. Był to prostokątny kawał pasiaka, zaprasowany naokoło w fałdy; przód szerokości jednego łokcia pozostawał gładki. Fałdy były w pasie zszywane, spódnicę bowiem wciągano przez głowę i umocowywano za pomocą grubych haftek na wałku.

Dolne spódnice miały o pół łokcia mniejszą szerokość i były 2,5 cm krótsze. Spódnice szyto z fryzu lub też watowano. Kolor spódnic u młodszych był czerwony. Spódnice w cienkie, czarne, podłużne paski wykończone były dołem wzdłuż brzegu trzema jedwabnymi wstążkami, czerwoną, zieloną i niebieską. Starsze kobiety nosiły spódnice czarne w wąskie niebieskie paski, dołem wykończone niebieską i zieloną wstążką. Spódnice te były sztywne i sięgały zaledwie poza kolana, a po zdjęciu zwijało się je w wałek, zawiązywało tasiemką i wkładało do kufra lub też stawiano w kącie szafy jak parasol.

Wierzchni gorset z czarnego lub zielonego sukna na czerwonej podszewce miał ten sam krój co i spodni, z przodu tylko posiadał większy dekolt, tak że ten ostatni był widoczny. Posiadał też rękawy i zapinany był na 7 ozdobnych żółtawych guzików, z których tylko dolne 3 mogły być zapięte. U wycięcia gorsetu były przyszyte dwie zielone wzorzyste wstęgi, wiązane na piersi na kokardę. Były też wstęgi niebieskie, dobrane do haftu, lub czarne u starszych. Obcisłe rękawy miały mankiet zapinany na 6 guzików i 6 zielonych dziurek oraz ozdobione były dwoma lub trzema zielonymi wstęgami, które w formie stuły zwisały z rękawa. Spięte były guzikiem otoczonym czerwonym hafcikiem z koniczyn, ptaszków, itp. Fałdy u dołu gorsetu były też czerwono obrzeżone.

Fartuch ujęty wzorzystą wstęgą, luźno wiązaną z przodu w kokardkę, zrobiony był z perkalu w paski. Bardziej paradny - szyto z jedwabiu haftowanego w kwiaty odpowiednie do haftu na chustce. Fartuch był dłuższy od spódnicy na szerokość dłoni. Do kościoła wdziewano kupny, biały fartuch tiulowy, bogato haftowany wzdłuż szlaków.

Chusty składano wzdłuż, a nawet dawniej marszczono środkiem pleców, by fałdy rozchodziły się promienisto; spodnia zazwyczaj była z czerwonego perkalu, drukowana w kwiaty i wierzchnia haftowana również w kwiaty, czarna dla starszych - dla młodszych czerwona albo jak u małych dziewczynek - zielona. Haft w duże kwiaty był w kolorze czerwonym; dla starszych i do żałoby obowiązywał kolor niebieski. Chusty obszywano krótkimi frędzlami.

Chusty białe noszone do obrzędów kościelnych bywały z bardzo bogatego, haftowanego kupnego tiulu, odpowiednie do białego fartucha wdziewanego na powyższe okazje. Chodziło bowiem o to, aby zarówno spodnia chusta jak i fartuch przeświecały od spodu.

Strój kobiecy uzupełniała torba podłużna, przewiązana wokół stanu na krajce domowej roboty, tak samo haftowana jak fartuch i chusta, zrobiona z aksamitu, obrzeżona szeroką, zieloną w czerwone kwiaty wstęgą z czerwoną lamówką, miała na dole haftowany monogram właścicielki.

Pończochy czerwone lub czarne, robione na drutach, wyszywane po obu stronach kostek wzdłuż długości haftem roślinnym lub geometrycznym. Pończochy czarne haftowano niebieskimi nićmi. Wyszywane były również i aksamitne pantofle.

Pończochy przytrzymywano ozdobnymi podwiązkami. Wycięte z czarnego aksamitu w formie elipsy, na płóciennej podszewce, obrzeżone 1 cm szeroką wstążką, haftowane były podobnie jak fartuchy i chusty z dodatkiem cekinów. Po obu bokach elipsy przyszywano ciemnoczerwone wstążki w zielone i czerwone kwiaty.

Rękawice z zielonej wełny, bez palców, robione były na drutach, a wykończone w zygzak, sięgały 8 cm powyżej przegubu. Na powierzchni był naszyty kawałek szewiotu, obrzeżony czerwoną lamówką i wyszyty czerwono podobnym wzorem jak i chusta.

Paradne rękawice futrzane bywał na całą rękę, ze złotym haftem wyszywany wprost na skórze.

Płaszcz z czarnego sukna był górą na czerwonej podszewce, zszyty z trzech kawałków w formie trapezu, dołem były wszyte kliny, aby płaszcz poszerzyć. Przy szyi płaszcz był układany w fałdy, a z przodu czerwono oblamowany; posiadał też sztywny, stojący kołnierzyk i 3 - 5 kołnierzy z czerwoną lamówką, zakrywające ramiona w formie pelerynki. Wierzchni kołnierz był po obu stronach haftowany czerwonym i zielonym haftem, posiadał monogram właścicielki i datę (rok), a na reszcie powierzchni kwiaty. Płaszcz spinany był dwiema stalowymi sprzączkami w formie rozety.

Stroju dopełniały: haftowana, sztywna kryza z batystu, raczej niewielka, sznury bursztynu, wiązane z tyłu szeroką, wzorzystą aksamitką i mufka z niedźwiedziego futra. Chusta przeciągnięta przez mufkę, kupna, tiulowa, a z okazji żałoby batystowa, posiadała na rogach wyjątkowo piękny haft. Był to zazwyczaj motyw drzewa z ptaszkami na gałęziach, nazwisko właścicielki i data (rok).

Zimą wkładano czarny fałdowany płaszcz zamiast chusty. Zakładano również wysokie buty z cholewami, żółtymi na południu, zielonymi na północy powiatu.

Strój roboczy ograniczał się do koszuli, dwóch spódnic i spodniego gorsetu. Na głowie noszono czepiec, który w razie upału zdejmowano, a jego miejsce zajmował słomkowy kapelusz.

Strój do kościoła stanowił całość, która na ogół nie różniła się od w/w opisanego. Dochodziła tu bogatsza kryza, kolorowo wyszywane rękawice oraz najważniejsza ozdoba tj. duża mufka z niedźwiedziej skóry, przybrana zielonymi lub niebieskimi wstęgami, noszona nawet w największe upały. Przez mufkę musiała być przeciągnięta biała, tiulowa, kupna chustka, której końce zwisały dekoracyjnie po obu stronach mufki.

Strój obrzędowy młodych dziewcząt przypominał trochę strój ślubny, wyróżniał się wieńcem z mirtu i sztucznych kwiatów na głowie oraz kolorowymi wstęgami. Na barwnie haftowaną chustę nakładano chustę białą, tiulową, tak jak na kolorowy fartuch, biały, tiulowy.

Strój weselny utrzymany cały w czerwonej tonacji, nie różnił się od stroju do kościoła. Jedynie ubiór głowy stanowił obcisły i gładki, biało haftowany lub srebrem wyszywany czepiec oraz girlanda z mirtu i kwiatów w formie czółka, z którego zwisały z tyłu czerwone wstęgi. Strój uzupełniała kryza, wiązana pod brodą w białą, dużą kokardę, i futrzane rękawice, wyszywane złotem.

Dobrowolska Agnieszka, Strój Pyrzycki. Atlas Polskich Strojów Ludowych, część I, zeszyt 1, Pomorze, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław 1955.

Galeria zdjęć


Wysoki kontrast - wersja strony dla niepełnosprawnych

szukaj Szukaj na stronie
e-Urząd

Rozlicz PIT w Pyrzycach
Rozliczenie PIT online w PITax.pl jest dostępne dzięki projektowi „Wspieraj lokalnie” przygotowanemu przez Instytut Wsparcia Organizacji Pozarządowych oraz PITax.pl Łatwe podatki.

foto co? gdzie? kiedy?

Pytanie do Burmistrza

tv Nasz kanał TV

foto W obiektywie...

Unijne i krajowe fundusze pomocowe

Instytucje

Korzystanie z serwisu oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie, z których niektóre mogą być już zapisane w folderze przeglądarki. Nie pokazuj więcej tego powiadomienia